JAK STWORZYĆ WŁASNĄ KOLEKCJĘ SZTUKI – poradnik.

Sztuka kolekcjonowania — pasja, inwestycja, czy sposób na życie?

Kolekcjonowanie sztuki od wieków fascynuje ludzi na całym świecie. Dla jednych jest to wyraz miłości do piękna, dla innych świadoma strategia inwestycyjna. Współczesny rynek sztuki staje się coraz bardziej dostępny — kolekcjonerem może być każdy, niezależnie od wieku czy statusu majątkowego. W tym przewodniku przyjrzymy się, jak rozpocząć swoją przygodę z tworzeniem kolekcji, na co zwracać uwagę przy wyborze dzieł i jakie historie kryją za sobą znani polscy kolekcjonerzy.

Kim jest obecnie kolekcjoner?

W społecznym wyobrażeniu kolekcjonerem jest starszy, majętny pan, który posiada duży dom, aby pomieścić wszystkie obrazy. A jak jest w rzeczywistości? Według badań przeprowadzonych w 2021 przez Arts Economics oraz UBS Investor Watch, wynika, że:

1. Na rynku dominują Millenialsi (według Art Economics osoby w przedziale wiekowym 25–40 lat). Zjawisko nie było związane z pandemią, bo tylko niewielki procent kolekcjonerów jest na rynku krócej niż pięć lat. To znaczy, że niektóre osoby bardzo wcześnie zaczynają swoją przygodę ze sztuką.
2. Młodzi kolekcjonerzy najwięcej wydają na sztukę (stanowili aż 45% ankietowanych).
3. Millenialsi (w porównaniu z innymi grupami wiekowymi) wydali najwięcej na obiekty artystyczne w 2021 roku, a aż jedna trzecia z nich ulokowała ok. 30% oszczędności w sztuce, co jest kolosalną różnicą w porównaniu do nawyków starszych kolekcjonerów.
4. Millenialsi byli najbardziej aktywni jeśli chodzi o zakupy powyżej miliona dolarów.
5. W naszej galerii też sporą część klientów stanowią 30–40 latkowie. Pokazuje to, że świadomość estetyczna wzrasta, ludzie nie chcą otaczać się wyłącznie wydrukami z marketów i decydują się ulokować swój kapitał w oryginalnych dziełach sztuki.

Każdy może być kolekcjonerem

1. Aby zakupić dobry obraz, wcale nie trzeba znajdować się na liście stu najbogatszych Polaków. Transakcji jednak należy dokonać bez pośpiechu, w sposób przemyślany i z głową i przede wszystkim – kupować to, co nam się podoba. Klientami galerii czy domów aukcyjnych są obecnie coraz częściej przedstawiciele klasy średniej, którzy pragną mieć we własnym domu kawałek dobrej sztuki i jednocześnie trwałą lokatę kapitału.
2. Sztuka się upowszechnia i demokratyzuje. Jest duży dostęp do galerii sztuki i domów aukcyjnych oraz, duży wybór obrazów i innych dzieł sztuki. W przypadku malarstwa obrazy można zdobyć już za około 1000 zł. Tańsze są grafiki i fotografie – w zależności od nakładu, formatu, autora i techniki można kupić je już o 200 zł.
3. Ważna jest systematyczność i konsekwencja.

Za przykład można podać amerykańskie małżeństwo Henry’ego i Dorothy Vogel. Urzędnik pocztowy i bibliotekarka, zarabiający dosyć przeciętnie, postanowili jedną wypłatę odkładać na konto oszczędnościowe. Z zebranych oszczędności kupowali dzieła sztuki. Problemem było zmieszczenie ich w niewielkiej kawalerce na Manhattanie. Gdy nie pozostała już żadna przestrzeń na ścianach, zaczęli chować obrazy pod łóżkiem czy w szafie. Kupowali niewielkie obrazy, zwykle na papierze. Łącznie zgromadzili ponad 5 000 dzieł sztuki.

Jak i od czego zacząć kolekcjonowanie?

• Na początek warto określić, co nas najbardziej interesuje, w jaki sposób chcemy tworzyć swoją kolekcję i jakim budżetem dysponujemy. Najszerszy wybór i najniższe ceny można znaleźć w sektorze młodej sztuki
• Młoda sztuka oprócz przystępności cenowej, dobrze nadaje się na początek również ze względu na łatwość konserwacji i brak złożonej i niepewnej proweniencji, która w przypadku starszych dzieł sztuki diametralnie wpływa na ich wartość.
• Wybór młodej sztuki jest szerszy, a artyści wciąż tworzą nowe obrazy. Jeśli nie uda nam się kupić jednego, być może niedługo pojawi się coś podobnego. W przypadku klasyków ilość dzieł w obiegu jest ograniczona.
• Na początku, wybierając dzieło sztuki, warto wybrać się do galerii sztuki i porozmawiać z jej pracownikami. Warto również oglądać jak najwięcej obrazów na żywo oraz na aukcjach internetowych, aby określić, co obecnie jest wystawiane przez galerie i domy aukcyjne i co najbardziej nam odpowiada.
• Jeśli nie kupujemy czysto inwestycyjnie najważniejsze jest, aby obraz się nam podobał i rezonował z nami.

Czym kierować się przy wyborze?

• Własną potrzebą otaczania się sztuką oraz zmysłem estetycznym
• Wcześniej obranym kluczem, np. kupuję malarstwo z segmentu młodej sztuki
• Przestrzenią ekspozycyjną w domu lub w miejscu, w którym chcemy zawiesić obraz. Będąc odpowiednio zaaranżowany, pozwoli nam codziennie na nowo go podziwiać
• Artysta – czy jego obrazy się sprzedają? Kto je kupuje? Czy współpracuje z jakąś galerią?
• Warto zaczerpnąć opinii innych osób, zarówno bliskich, jak i pracowników galerii sztuki, którzy są w stanie zwrócić uwagę na mankamenty obrazu i określić czy jest on wart swojej ceny. Zwłaszcza na początku przygody z kolekcjonowaniem trudno rozpoznać błędy warsztatowe czy wady techniczne, które z czasem, gdy zdobędziemy więcej doświadczenia, mogą nam przeszkadzać.

Historie kolekcjonerów z otoczenia

KRZYSZTOF ŁOZOWSKI

• Na co dzień jest przedsiębiorcą. Sztuką interesuje się od wczesnej młodości – swój pierwszy obraz kupił pół wieku temu, a młodzieńczy zapał szybko przerodził się w kolekcję. Zbierać zaczął z inspiracji rodziców. Nie ma ulubionego tematu, nurtu czy okresu w sztuce, choć zgromadzone przez niego dzieła, to przede wszystkim sztuka polska, od XIX wieku po współczesność. Kolekcja Jacka Łozowskiego jest stale rozbudowywana o prace, które po prostu mu się podobają lub do niego przemawiają.
• Jak sam twierdzi: „Niczego nie znajduję, to dzieła znajdują mnie”. Kolekcjoner nie koncentruje się na konkretnych twórcach; choć Tadeusz Kulisiewicz jest od tej reguły zdecydowanym wyjątkiem. Z sentymentu do pierwszych lat pasji nie jest w stanie przejść obok żadnej z jego prac obojętnie.

PIOTR KRUPA

• wrocławski przedsiębiorca, właściciel firmy Kruk S.A. Wraz z żoną Sylwią od blisko dekady tworzą kolekcję sztuki i jak twierdzą, kupują to, co im się podoba. Z pasji do kultury współczesnej zdecydowali się powołać nową instytucję Krupa Art Foundation, której misją jest wspieranie artystów i wymiany intelektualnej oraz popularyzowanie osiągnięć wybitnych polskich twórców.
• Prezentować będą zarówno kolekcję polskiej sztuki XX i XXI wieku, pochodzącą z prywatnych zbiorów Sylwii i Piotra Krupów, jak i program wystaw i wydarzeń poświęconych nowym zjawiskom w sztuce. Stała ekspozycja obejmie najwybitniejsze dzieła polskich artystów stworzone w okresie od lat 40. XX wieku do dziś i uzupełni kanon dostępny we wrocławskich muzeach.
• Piotr Krupa kupił w grudniu 2021 serię rzeźb Magdaleny Abakanowicz “Tłum III” za 13,2 mln zł.

MAREK SZŁOTYSIK

• Na co dzień jest pracownikiem naukowym na Wydziale Biotechnologii i Nauk o Żywności Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Z zamiłowania zaś – kolekcjoner sztuki.
• Impulsem, od którego rozpoczął swoją przygodę ze sztuką, był zakup kilku obrazów abstrakcyjnych autorstwa wrocławskiej artystki Agaty Kosmali. Jego zbiory to obecnie ponad trzysta pięćdziesiąt obiektów malarstwa, rzeźby, rysunku, grafiki i szkła artystycznego, autorstwa ponad czterdziestu artystów.
• W jego kolekcji można znaleźć zarówno prace klasyków wrocławskiej awangardy lat 60. i 70. XX wieku, ale także dzieła dojrzałych artystów współczesnych, czy młodych twórców sztuki najnowszej.

MAŁGORZATA I MACIEJ BAGŁAJ

• Oboje są lekarzami. Dla obydwojga praca zawodowa to pasja, a pasją niezwiązaną z pracą jest kolekcjonowanie dzieł sztuki. Ich ukochaną dziedziną sztuki są formy przestrzenne – ceramika, szkło i rzeźba, a ulubioną tematyką – akty kobiece. Z podziwem patrzą na talent artystów. Sztuka fascynowała ich od zawsze, ale kolekcjonują ją od około 20 lat, wcześniej interesowały ich inwestycje bardziej przyziemne. Dzieła, które mają w swojej kolekcji to najczęściej prace wylicytowane na aukcjach charytatywnych.
• Przedmioty z ich kolekcji ozdabiają nie tylko ich dom, ale są obecne u Małgorzaty w gabinecie i u Macieja w szpitalu. Oboje uważają, że obecność sztuki znosi dystans między lekarzem a pacjentem. W wyborze dzieł zasadniczo nie kierują się nazwiskami, jednak są uzależnieni od twórczości Ewy Rossano.

Znani, polscy kolekcjonerzy

KRZYSZTOF MUSIAŁ – przedsiębiorca, jeden z pionierów polskiego rynku komputerowego. Przez wiele lat znajdował się na liście 100 najbogatszych Polaków tygodnika „Wprost”. W 1990 r. założył w Warszawie własną firmę ABC Data, która szybko stała się liderem na krajowym rynku IT.

• W 2001 r. wycofał się z biznesu i skupił na swojej obszernej kolekcji sztuki polskiej, którą pokazywał w wielu muzeach w całym kraju. Od 2006 r. prowadzi w Warszawie galerię aTAK.
• W 2010 roku przekazał w formie długoterminowego depozytu do Muzeum Miasta Łodzi zbiór ponad 130 dzieł najwybitniejszych polskich malarzy i rzeźbiarzy przełomu XIX i XX wieku, a w 2016 r. podobna liczba prac malarstwa po 1945 r. z jego kolekcji znalazła się w Muzeum ASP w Warszawie.
• Jak sam mówi, pasję do kolekcjonowania i potrzebę otaczania się sztuką wyniósł z domu rodzinnego. Pierwszy obrazem, który kupił była akwarela Nikifora. Miał wtedy około 30 lat. Przez wiele lat mieszkał poza Polską, zawsze kupował jednak polskich artystów, jak mówi z sentymentu, chciał mieć coś, co przypomina mu o rodzinnych stronach.

WOJCIECH FIBAK – znany polski tenisista.

• W 1988 roku Fibak zrezygnował z kariery sportowej oddając się swojej największej pasji – kolekcjonowaniu dzieł sztuki. Mógł sobie na to pozwolić, ponieważ na tenisie zarobił „na rozruch”prawie trzy miliony dolarów. Jako 19–latek kupił za 200 złotych w poznańskiej Galerii Współczesnej obraz nieznanego polskiego malarza. Zaoszczędził wtedy na dietach z wyjazdów sportowych. Dwadzieścia lat później sprzedał go za o wiele wyższą sumę.
• Za obraz słynnego nowojorskiego malarza Jean–Michela Basquiata zapłacił 200 tysięcy dolarów, a kilka lat później jego żona Ewa sprzedała go na aukcji w Nowym Jorku za 7 milionów dolarów. Od 2001 r. prowadzi Galerię Kolekcji Fibak, w której prezentuje obrazy takich artystów jak Jerzy Nowosielski, Magdalena Abakanowicz, Wojciech Fangor, Wilhelm Sasnal czy Jan Lebstein.

GRAŻYNA KULCZYK – prawniczka, miliarderka, przedsiębiorczyni oraz kolekcjonerka dzieł sztuki. Po kilku latach zrezygnowała z pracy naukowej, by zaangażować się w budowanie własnego biznesu, w którym stara się łączyć biznes ze sztuką na podstawie jej filozofii życiowej: 50 50 (50% wszystkich przedsięwzięć biznesowych stanowi sztuka).

• Swoją kolekcję zaczęła budować w czasie studiów. Początkowo tworzyły ją prace polskich artystów, m.in. Andrzeja Wróblewskiego, Tadeusza Kantora, Władysława Strzemińskiego, Aliny Szapocznikow czy Piotra Uklańskiego. Kolekcja zawiera także prace artystów zagranicznych, takich jak: Andy Warhol, Donald Judd czy Yayoi Kusama.Część dzieł z kolekcji jest na stałe ulokowana w przestrzeniach poznańskiego Starego Browaru i hotelu Blow Up Hall 50 50.
• W 2004 powołała Art Stations Foundation, mającą na celu zwiększenie dostępu społeczeństwa do kultury, sztuki i edukacji, rozwijanie świadomości obywatelskiej i kulturowej, wspomaganie osób szczególnie uzdolnionych. Jest twórcą Muzeum Susch w Szwajcarii, prezentującego jej kolekcję sztuki współczesnej.

Znane kolekcje rodzinne

Kolekcja Książąt Czartoryskich

• obejmuje znakomite dzieła sztuki oraz wyjątkowe dokumenty i pamiątki historyczne. Przewodnią ideą fundatorki, księżnej Izabeli Czartoryskiej, było podtrzymanie pamięci o przeszłości: w 1801 roku otwarta została w Puławach Świątynia Sybilli, budynek muzealny, w którym zgromadzono przedmioty ukazujące historię Polski, zaś w Domu Gotyckim (1809 rok) przechowywano zabytki sztuki i pamiątki po sławnych postaciach europejskiej kultury.
• Dzieło Izabeli Czartoryskiej kontynuował książę Władysław. Jego zasługą było znaczne wzbogacenie rodzinnych zbiorów, a także udostępnienie ich publiczności w muzeum otwartym w Krakowie w 1876 roku. Galeria prezentuje wybór zabytków z najstarszego polskiego muzeum historyczno-artystycznego.
• W kolekcji: Leonardo da Vinci “Dama z gronostajem”, Rembrandt “Krajobraz z przypowieścią o miłosiernym samarytaninie”, Lucas Cranach Młodszych “Rodzina Jagiellonów” i wiele starożytnych artefaktów z Aten, Rzymu itp.

Kolekcja Książąt Lubomirskich

• Gmach mieszczący Zakład Narodowy im. Ossolińskich, stanowi także siedzibę Muzeum Lubomirskich we Wrocławiu. Założono je w 1823 we Lwowie, w 1939 zostało zagrabione przez Związek Radziecki, restytuowane w 1995 we Wrocławiu. Gromadzą w nim dzieła sztuki i pamiątki historyczne związane z dziejami narodu polskiego.
• Gmach przed nabyciem przez Ossolińskiego w 16 sierpnia 1817 r. stał opustoszały przez kilkanaście lat. Remont i przebudowa przeciągnęły się aż do połowy XIX w. Plan rozbudowy tego kompleksu przygotował i przez pewien czas realizował m.in. Józef Bem. W latach 1844 – 1847 r. wzniesiono lewe skrzydło budynku i właśnie tu w 1870 r. umieszczono Muzeum Lubomirskich.
• W kolekcji znajdują się dzieła polskich artystów, takich jak Bacciarelli, Brandt, Fałat, Juliusz i Wojciech Kossakowie, Lampi, Matejko, z pierwszym swoim płótnem i Unią Lubelską, Michałowski, Norblin, Orłowski, Pochwalski, Wyczółkowski, a z obcych: Canaletto, Gerard, Poussin, Vernet, Tycjan.
• Lubomirscy dysponują także pokaźną kolekcją sztuki współczesnej, w zbiorach posiadają także dzieła Salvadora Dalí, Joana Miró, Pabla Picassa czy Le Corbusiera.

Anna i Jerzy Starakowie

• Od zawsze marzyli, by ich dzieła kojarzono z muzealnymi zbiorami. Dzieła Magdaleny Abakanowicz, Edwarda Krasińskiego, Romana Opałki, Andrzeja Wróblewskiego, Władysława Hasiora i innych twórców można podziwiać w siedzibie Spectra Holding w Warszawie. Kolekcjonerzy zgodnie przyznają, że obcowanie ze sztuką stanowi doskonałą rozrywkę, uczy i bawi. Chociaż nie każdy może pozwolić sobie na dzieła klasy muzealnej, warto zainwestować we współczesne malarstwo, rzeźbę czy grafikę.

Kolekcja Rytel

• Mariusz Rytel w drugim pokoleniu prowadzi rodzinną galerię, która istnieje w Warszawie od 1996 roku. Robert Rytel jest właścicielem jednej z większych w Polsce fabryk przemysłu mięsnego. W swojej kolekcji posiadają m.in. Wojciecha Fangora, Romana Opałkę, Magdalenę Abakanowicz, Stefana Gierowskiego czy Tadeusza Kantora.

Kolekcja rodziny Tarnowskich

• Depozyty rodziny Tarnowskich, złożone na przechowanie w 1939 r., mają istotne znaczenie dla będącej w posiadaniu Muzeum Narodowego w Krakowie kolekcji sztuki europejskiej. Wchodzą one w podstawowy zasób dzieł znajdujących się w stałej ekspozycji sztuki europejskiej ze zbiorów krakowskiego Muzeum i weszły do kanonu naukowego historii sztuki.

Zalety posiadania kolekcji sztuki

1. Bezpieczna i najprzyjemniejsza forma inwestowania. Obraz na pewno nie straci na wartości. W najgorszym wypadku właściciel przy odsprzedaży wyjdzie na zero, ale biorąc pod uwagę prężnie rozwijający się rynek sztuki w Polsce, można domniemywać, że większość obrazów z czasem zyska na wartości.
2. W niebanalny sposób wyróżnia i ozdabia pomieszczenie. Świadczy o dobrym guście właściciela
3. Jest oryginalna i pozwala wyrażać siebie
4. Otaczanie się sztuką pozytywnie wpływa na kreatywność, rozwija funkcje poznawcze, pomaga w twórczy sposób rozwiązywać problemy. U dzieci wychowujących się wśród sztuki rozwija się wrażliwość, często takie dzieci mają również wyższy iloraz inteligencji.
5. Sztuka w przestrzeni biurowej zwiększa kreatywność pracowników oraz pozytywnie wpływa na wizerunek firmy

Jak wygląda rynek sztuki w Polsce?

Rynek sztuki w Polsce

1. Rynek sztuki w Polsce zaczyna się stabilizować. W 2022 roczny obrót wyniósł 602,5 mln zł. Jest to 6% mniej niż w 2021, w którym to padło wiele rekordów aukcyjnych.
2. W 2022 galerie i domy aukcyjne odnotowywały mniej rekordów, a więcej stabilnych sprzedaży w wysokich kwotach.
3. Według raportu onebid 2021 był rokiem przełomowym dla polskiego rynku sztuki. Wzrost obrotów w 2021 w stosunku do 2020 to 89%, a do 2019 aż 157%. Najdroższe dzieło malarskie w 2021 r. to wylicytowany za 11,2 mln zł obraz „Dwie mężatki” Andrzeja Wróblewskiego, najcenniejszą pracą przestrzenną okazała się natomiast wyceniona na 11,3 mln zł grupa 83 rzeźb „Bambini” Magdaleny Abakanowicz.
4. W 2022 ponad 20 obrazów wylicytowano w ubiegłym roku powyżej 2 mln zł. Zdaniem ekspertów, inflacja zwiększyła popyt na dzieła sztuki i inne obiekty kolekcjonerskie, które stanowić mogą lokatę kapitału.
5. Na aukcjach dzieł sztuki nigdy dotąd nie padały tak wysokie notowania, jak w minionym roku. Próg 4 mln zł przekroczyły m. in. obrazy Wojciecha Fangora czy Tadeusza Kantora, a poprzeczkę 14 mln zł – dzieła Petera Paula Rubensa, Jana Matejki i Jacka Malczewskiego. Łączna wartość dziesięciu najdroższych obrazów sprzedanych w 2022 r. na polskich aukcjach przekroczyła 80 mln zł.
6. Najdroższe dzieło na aukcjach sztuki dawnej kosztowało 20,4 mln zł – mowa o sprzedanym w grudniu, ogromnym płótnie Jacka Malczewskiego. W segmencie sztuki współczesnej najcenniejszy w minionym roku był obraz Tadeusza Kantora warty ponad 5 mln zł. Najwyżej wylicytowaną rzeźbę stworzyła Magdalena Abakanowicz – jej praca osiągnęła wartość 2,22 mln zł
7. Na aukcjach sztuki dawnej prym wiedzie realizm i symbolizm przełomu XIX i XX w. Na aukcja sztuki współczesnej i młodej przoduje realizm magiczny oraz abstrakcja.
8. Wzrost wartości dzieł sztuki na przykładzie wybranych artystów
9. JERZY NOWOSIELSKI – Malarz, rysownik, scenograf, filozof i teolog prawosławny. Uważany za jednego z najwybitniejszych współczesnych pisarzy ikon, przedstawianych w metafizycznych kompozycjach figuralnych i pejzażach. Nowosielski, tak jak pozostawał wierny swojemu tradycyjnemu warsztatowi malarskiemu, tak konsekwentnie eksploatował w swojej sztuce ulubione tematy. Poczynając od martwych natur, pejzaży, portretów, poprzez akty, abstrakcje, a skończywszy na ikonach, oglądamy nieskończone możliwości rozwiązań formalnych w oparciu o najstarsze, wykorzystywane od pradziejów motywy ikonograficzne.

Najdroższy obraz w 2015 – “Akt czerwony” 1958 – 363 000 zł

Najdroższy obraz w 2022 – “Abstrakcja” 1958 – 744 000 zł

Wzrost na przestrzeni 7 lat – 205%

• EDWARD DWURNIK – malarz i grafik. Zainspirowany wystawą Nikifora Krynickiego zaczął tworzyć swoje debiutanckie dzieła. Jeszcze w trakcie nauki na Wydziale Malarstwa opublikował pierwsze rysunki, a krótko po nich – obrazy. W tym okresie rozpoczął tworzenie jednego ze swoich najważniejszych cyklów malarskich Podróże autostopem. Kolejne prace, które rozbudowywały ten zbiór, pojawiały się w latach 90. XX wieku. Był szalenie płodnym artystą, jego dorobek liczy ponad 8000 prac.

• WOJCIECH FANGOR – malował obrazy w nurcie minimal art i op-art. Jako jedyny polski twórca miał indywidualną wystawę w nowojorskim Muzeum Guggenheima. Szczególną popularnością cieszą się jego płótna, na których pojawia się motyw rozety. Obrazy Wojciecha Fangora wielokrotnie biły aukcyjne rekordy – w 2018 roku jedna z rozet, która nosi tytuł „M 39”, została sprzedana za 4,7 mln złotych. Wówczas był to absolutny rekord na polskim rynku sztuki. Nowym rekordzistą stała się inna rozeta Fangora.

Pojęcia związane z rynkiem sztuki i rynkiem aukcyjnym

• CENA WYWOŁAWCZA – kwota od jakiej aukcjoner rozpoczyna licytację obiektu
• ESTYMACJA – zakres cenowy obiektu, w którym mieści się kwota, jaką przewiduje się uzyskać w czasie licytacji. Domy aukcyjne dokonują szacunków na podstawie analizy uzyskanych wcześniej przez te same obiekty cen lub też przez obiekty podobne. Bardzo często szacunkową cenę podaje się w katalogach aukcyjnych.
• WARTOŚĆ RYNKOWA – obiektywna, utrzymująca się na rynku wartość, wynikająca także z rekordów aukcyjnych. Wartość ta zazwyczaj określana jest przez rzeczoznawcę.

➔ STAWKA AUKCYJNA / LICYTACJA – jest to termin określający oferowaną przez daną osobę cenę, jaką jest w stanie zaoferować za dany obiekt w czasie licytacji.

CENA MINIMALNA / REZERWOWA – minimalna cena, za jaką obiekt może zostać sprzedany. Wartość ta znana jest jedynie domowi aukcyjnemu, który może w ramach licytacji zezwolić na sprzedaż. Wartość ceny minimalnej zazwyczaj zawiera się w między ceną wywoławczą a dolną granicą estymacji. Czasem dokonuje się także tzw. sprzedaży warunkowej odbywającej się za pozwoleniem domu aukcyjnego lub właściciela obiektu.

DDS (DROIT DE SUITE) – dodatkowa opłata, pokrywana przez nabywcę. Obowiązuje na rynku wtórnym. Jest to prawo twórcy do otrzymywania procentowego wynagrodzenia od ceny jego dzieła odsprzedawanego kolejnemu właścicielowi.

• DDS przysługuje w przypadku zawodowej odsprzedaży dzieł sztuki. A zatem sprzedawcą musi być np. dom aukcyjny, galeria sztuki, marszand, antykwariusz. O wynagrodzenie z tytułu DDS nie można się ubiegać od osoby, która sprzedaje dzieło incydentalnie i nie funkcjonuje na co dzień na rynku sztuki.
• Należy pamiętać, iż autorskie prawa majątkowe istnieją przez siedemdziesiąt lat od śmierci twórcy. Okres ten liczymy od 1 stycznia roku następnego po roku, w którym nastąpiła śmierć artysty. Oznacza to, że wynagrodzenia z tytułu DDS płaci się w przypadku dzieł, których autorzy żyją, bądź zmarli nie dawniej, niż 70 lat temu a sprzedaż samego dzieła miała miejsce nie dawniej, niż 6 lat temu.
  • 5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale do równowartości 50.000 euro
  • 3 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 50.000,01 euro do równowartości 200.000 euro
  • 1 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 200.000,01 euro do równowartości 350.000 euro
  • 0,5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 350.000,01 euro do równowartości 500.000 euro
  • 0,25 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale przekraczającym równowartość 500.000 euro.

Wysokość wynagrodzenia nie może jednak przekraczać równowartości 12 500 euro.

➔ PROWENIENCJA – dokumentacja dostarczająca niezbędnych informacji o pochodzeniu obiektu. Często proweniencja jest używana do potwierdzenia autorstwa i zazwyczaj jest zawarta w katalogu aukcyjnym.

WADIUM – forma kaucji, którą uczestnicy aukcji zobowiązani wpłacenia określonej kwoty – najczęściej jest to ok. 10 % od wartości przedmiotu licytowanego. Nie jest wymagana przy każdej aukcji. Kwota ta zazwyczaj jest uiszczona gotówką, niekiedy może być zabezpieczona przez udzielenie poręczenia. Osoba, która wpłaciła bądź zabezpieczyła wadium staje się czynnym uczestnikiem aukcji. W razie niedokonania zakupu, wadium jest zwracane.

KWOTA WYLICYTOWANA tzw. cena spod młotka – termin określający najwyższą, a więc wygraną kwotę, jaka padła w czasie licytacji. Nazwa zwyczajowa pochodzi od symbolicznego uderzenia młotka, które określa sprzedaż i zakończenie licytacji danego obiektu. Cena ta nie zawiera wliczonej opłaty aukcyjnej i jest inna od kwoty rzeczywistej

OPŁATA AUKCYJNA – dodatkowa kwota jaką musi zapłacić kupujący w ramach wygranej aukcji. Cena ta dodawana jest do kwoty wylicytowanej. Zazwyczaj jest to stały procent, który pokrywa wszystkie usługi – pośredniczącego w sprzedaży – domu aukcyjnego. Zwykle wynosi ok. 15%–20% kwoty wylicytowanej, w zależności od domu aukcyjnego.

CENA RZECZYWISTA/KOŃCOWA – cena końcowa, która stanowi sumę wylicytowanej kwoty, opłaty organizacyjnej oraz innych ustalonych przed dom aukcyjnych opłat.

PRICE LIST – mianem price list określa się publikowane poaukcyjnie zestawienie kwot wylicytowanych.

Na co warto zwrócić uwagę wybierając obraz

• Oczywiście warto kupować to, co się nam podoba, ale pewne błędy techniczne obrazu mogą wpłynąć na jego cenę w przyszłości, a także na aspekt dekoracyjny w naszym otoczeniu.
• ARTYSTA – czy sprzedaje swoje obrazy? czy podoba nam się większość jego obrazów, czy tylko jeden z nich uważamy za udany? czy ma wykształcenie artystyczne? czy bierze aktywny udział w wystawach, konkursach, otrzymuje nagrody oraz stypendia? Czy jest konsekwentny w swoim stylu? czy ceny jego prac rosną? czy się rozwija?
• PARAMETRY TECHNICZNE – technika wykonania, rodzaj podłoża, oprawa.

Obecnie raczej artyści nie oprawiają obrazów i wybór ramy pozostawiają kupcowi. Nie wszystkie

obrazy trzeba oprawiać – jeśli podobrazie, czyli płótno naciągnięte na blejtram/krosno jest wysokiej jakości i ma zamalowane boki, wówczas nie ma potrzeby oprawiania. Oprawić warto obrazy na papierze lub na deskach i płytach ze względu na problem z ekspozycją ich oraz łatwość uszkodzenia rogów. Ze względów estetycznych dobrze jest oprawić obrazy, które mają niezamalowane, poszarpane boki. Nie jest to wada, ale wpływa na odbiór obrazu

Na co uważać? Obrazy na źle naciągniętych płótnach, które falują, obrazy, z których kruszy się i odpada farba, uszkodzone płótna (np. przedziurawione, odgniecione). Ponadto obrazy niezabezpieczone, np. rysunki węglem, bez oprawy i fiksatywy oraz niewyschnięte obrazy olejne.

• WARSZTAT ARTYSTY – w przypadku artysty, który ma wykształcenie kierunkowe, jest większa szansa, że kompozycja, proporcje, a także kwestia techniczna jest poprawna, ponieważ jest to główny element edukacji artystycznej. Niemniej warto zwrócić uwagę na kompozycje – czy jest przemyślana, czy może z którejś strony jest zbyt dużo lub zbyt mało miejsca. Jeśli kupujemy akt warto upewnić się, że anatomia została zachowana lub celowo zniekształcona (np. wydłużenie postaci lub jakiejś jej części).
• WSPÓŁPRACA ARTYSTY Z GALERIAMI – jeśli nawet się nie znamy, ale jakaś galeria postanowiła nawiązać współpracę z artystą, oznacza to, że specjaliści stwierdzili, iż jest on godny współpracy.
• PROWENIENCJA – w przypadku sztuki dawnej i z rynku wtórnego. Pozwala ustalić czy obraz jest oryginalny, kiedy powstał, w jaki sposób trafiał do poprzednich kolekcji.

Gdzie kupować obrazy

• PRYWATNIE OD ARTYSTY – taniej i można poznać artystę, ale większość z nich nie wystawia dowodu zakupu ani certyfikatu autentyczności, które są ważne w przypadku odsprzedaży dzieła. Trudniej dotrzeć do artysty i samemu trzeba ocenić, czy obrazy są dobre, a cena adekwatna.
• W GALERII SZTUKI – zwykle zawężony wybór kilku artystów, ceny rynkowe do niewielkiej negocjacji. Profesjonalne doradztwo na miejscu, dużo czasu na zastanowienie, indywidualne podejście do potrzeb klienta, dowód zakupu i certyfikat autentyczności + wszystkie potrzebne dokumenty
• INTERNETOWE SKLEPY I GALERIE SZTUKI – szeroki wybór obrazów, w większości selekcjonowane przez specjalistów, brak możliwości zobaczenia na żywo
• NA AUKCJI – szeroki wybór i bardzo konkurencyjne ceny, czasem można zdobyć obraz w cenie wywoławczej, czyli około połowę niższej niż rynkowa lub więcej. Również dowód zakupu, potrzebne dokumenty, proweniencja. Decyzje podejmuje się szybko i wiąże się zwykle z jakimś ryzykiem.

Jak galerie wybierają artystów

• Galerie same wyszukują artystów, a także organizują open calle, konkursy itd., które mają na celu dotarcie do artystów i sprawdzenie ich umiejętności.
• Wykształcenie i ścieżka kariery artysty – czy i jaką ukończył szkołę, czy bierze udział w konkursach, otrzymuje stypendia, uczestniczy w wystawach
• Warsztat artysty
• Styl w jakim tworzy – niektóre galerie specjalizują się w konkretnym rodzaju sztuki, np. abstrakcji, wówczas nie podejmują zwykle współpracy z portrecistami. Większość galerii nie ma jednak określonego zakresu działań i starają się promować tych artystów, których uznali za ciekawych i dobrze rokujących, niemniej można zobaczyć dominujące tendencje w poszczególnych galeriach.
• Zapotrzebowanie na artystę/styl na rynku sztuki

Jak rozpoznać perspektywicznego artystę?

• Oryginalność – w sztuce jest zestaw niezmiennych tematów, a na rynku wciąż pojawiają się nowe trendy. Dobry artysta, który oprócz warsztatu i wykształcenia ma swój niepowtarzalny styl – specyficzną kreskę lub opracowaną technikę własną. Wtedy nawet na pierwszy rzut oka banalne temat jak portrety czy pejzaże przekazują coś więcej i wyróżniają się na tle innych.
• Wciąż się rozwija – przeglądając starsze obrazy, widać, że jego styl ewoluuje, że wykorzystuje nowe techniki i po prostu tworzy coraz to lepsze prace.
• Bierze udział w wystawach, konkursach, plenerach oraz różnorodnych projektach – to oznacza, że zależy mu na rozwoju i poważnie podchodzi do swojego zawodu, a także jest pracowity i nastawiony na sukces.
• Tytuły naukowe oraz docenienie przez krytyków sztuki
• Jego/jej obrazy są nie tylko urzekające wizualnie, ale niosą za sobą jakąś treść, mają wiele znaczeń – w przeciwnym wypadku taka sztuka szybko się nudzi i dezaktualizuje się

Młodzi artyści godni uwagi

 JAROSŁAW JAŚNIKOWSKI – Malarstwem zajmuje się od 1991 roku. Jego pierwsze prace powstają w nurcie sztuki science-fictio, z czasem jego malarstwo nabiera cech charakterystycznych dla steampunku. Malarstwo artysty staje się coraz bardziej spójne tematycznie, Jaśnikowski tworzy historię „Światów Alternatywnych” – fantastycznej rzeczywistości w której działają inne prawa fizyki. Jest bardzo popularnym i cenionym artystą w Polsce, jak i również najbardziej znanym twórcą polskiego steampunku w malarstwie. Stworzył bardzo rozpoznawalny styl, a jego obrazy charakteryzują się znakomitym warsztatem malarskim. Artysta przykłada dużą uwagę, do dbałości o szczegóły, poprawnego zestawienia kolorów, oraz do właściwej kompozycji. Jaśnikowski ma na swym koncie szereg wystaw indywidualnych i zbiorowych, a jego prace są w kolekcjach na całym świecie.

• Najdroższy obraz w 2016 – “Posłańcy armagedonu” 2012 – 11 210 zł
• Najdroższy obraz w 2022 – “Spotkanie przed burzą” 2020 – 98 400 zł

      Wzrost 875%

Najlepsze książki o kolekcjonowaniu sztuki

“Przewodnik kolekcjonowania sztuki najnowszej 2”

https://sklep.beczmiana.pl/przewodnik-kolekcjonowania-sztuki-najnowszej-2

Piotr Bazylko, Krzysztof Masiewicz, wyd. Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa 2019

Drugie, rozszerzone i uaktualnione wydanie. Zadaniem publikacji jest udowodnienie, że kolekcjonowanie sztuki nie jest trudnym, lecz fascynującym zajęciem. Autorzy książki Piotr Bazylko i Krzysztof Masiewicz aktywnie kolekcjonują sztukę najnowszą od blisko 20 lat, a rady, których udzielają, opierają się na osobistych doświadczeniach. Autorzy w sposób przystępny i ciekawy przygotowują nowe adeptki i adeptów kolekcjonowania sztuki najnowszej do postawienia pierwszych kroków na tym polu.

“Kolekcja. Wystawa osobista”

https://sklep.beczmiana.pl/pl/p/Kolekcja.-Wystawa-osobista/6039

Tomasz Chmal, wyd. Tomasz Chmal, Warszawa 2021

Kolekcja. Wystawa osobista to książka, w której Tomasz Chmal, z zawodu adwokat, z zamiłowania uczestnik życia artystycznego, opowiada o swojej kolekcji sztuki współczesnej. Kupując dzieła artystów, z którymi poglądami nie do końca się zgadza, dowodzi, że sztuka to przestrzeń, gdzie można się spotkać i gdzie każdy ma rację.

“Z zapisków kolekcjonera”

https://sklep.beczmiana.pl/pl/p/Z-zapiskow-kolekcjonera/6184

Agnieszka Rayss, wyd. Sputnik Photos, Warszawa 2021

Fotografka Agnieszka Rayss w ramach działań warszawskiego kolektywu artystycznego Sputnik „Plus” udokumentowała kolekcje kameralnych warszawskich galerii, wśród których znalazły się takie miejsca jak m.in. Muzeum Legii Warszawa, Muzeum Modniarstwa i Naparstków czy Muzeum Kaset. Z zapisków kolekcjonera to zbiór fotografii przedstawiających relację człowieka z przedmiotem. Co ciekawe, forma prezentacji odnosi się do teczki kolekcjonera – zdjęcia można wyjmować, powiesić na ścianie, bądź komuś podarować.

“Kolekcja, kolekcjoner, kolekcjonowanie” Praca zbiorowa, wyd. MOCAK, Kraków 2021

https://sklep.beczmiana.pl/pl/p/Kolekcja%2C-kolekcjoner%2C-kolekcjonowanie/6191

W najnowszej publikacji MOCAK-u autorzy tekstów przyglądają się z różnych perspektyw zjawisku kolekcjonowania. W środku znajdują się wywiady z kolekcjonerami sztuki współczesnej, analiza kolekcjonowania z punktu widzenia psychiatrycznego i psychologicznego oraz opis strategii kolekcjonerskiej MOCAK-u. Książka jest ilustrowana wybranymi pracami ze zbiorów prywatnych kolekcjonerów.

Najlepsze filmy o sztuce

„Abstrakt. Sztuka designu”

https://www.filmweb.pl/serial/Abstrakt%3A+Sztuka+designu-2017-785613

Autorski serial dokumentalny Netflixa przedstawiający artystów zajmujących się projektowaniem. W dwóch sezonach możemy obejrzeć historie artystów z różnych dziedzin – od architektury przez grafikę po przedmioty codziennego użytku.

„Marina Abramović: artystka obecna”

https://www.filmweb.pl/film/Marina+Abramovi%C4%87%3A+artystka+obecna-2012-644408

Artystkę nazywaną „babcią performansu” zna każdy, kto interesuje się sztuką współczesną. Film opowiada o życiu i artystycznych projektach Mariny Abramović. Jej prace badają sztukę ciała, sztukę wytrzymałościową, sztukę feministyczną, relacje między performerem a publicznością, ograniczenia ciała i możliwości umysłu.

• „Nabrani: Prawdziwa historia o fałszywych obrazach”

https://www.filmweb.pl/film/Nabrani%3A+Prawdziwa+historia+o+fa%C5%82szywych+obrazach-2020-873908

Film opowiada o kobiecie, która przynosi do nowojorskiej galerii nieznane dzieła wybitnych malarzy. Tak zaczyna się opowieść o wielkim oszustwie wykorzystującym chciwość świata sztuki. Galeria Knoedler działała w Nowym Jorku od 1846 roku. Była najstarszą prywatną galerią sztuki w tym mieście i cieszyła się dużą renomą. Wszystko jednak zaczęło się walić w roku 2011, kiedy to galeria sztuki, w tamtym czasie należąca do Michaela Hammera została oskarżona o sprzedawanie fałszywych dzieł sztuki. Od 1994 do 2009 roku Freedman nadzorowała sprzedaż fałszywych dzieł sztuki wartych około 80 milionów dolarów autorstwa m.in. Roberta Motherwella, Jacksona Pollocka i Marka Rothko.

„Peggy Guggenheim: Art Addict”

https://www.filmweb.pl/film/Peggy+Guggenheim%3A+Art+Addict-2015-740984

Amerykański film dokumentalny z 2015 roku w reżyserii Lisy Immordino Vreeland o kolekcjonerce sztuki Peggy Guggenheim. Marguerite „Peggy” Guggenheim była amerykańską kolekcjonerką sztuki. Film portretuje niezwykle ciekawe życie kolekcjonerki i to, jak udało jej się zbudować jedną z najciekawszych i najważniejszych kolekcji sztuki XXI wieku.

Dziewczyna z perłą (2003), reż. Peter Webber 

Wyjście przez sklep z pamiątkami (2010), reż. Banksy

https://www.filmweb.pl/film/Wyj%C5%9Bcie+przez+sklep+z+pami%C4%85tkami-2010-559694

Zabawny, ale też trochę przerażający film dokumentalny o miłośniku twórczości Banksy’ego, o którym sam Banksy postanowił zrobić film i wylansować go (z powodzeniem) na artystę światowego formatu o imieniu Mr. Brainwash.

Młyn i krzyż (2011), reż. Lech Majewski

https://www.filmweb.pl/film/M%C5%82yn+i+krzy%C5%BC-2011-494084

Film inspirowany sztuką Pietera Bruegla (starszego) jest adaptacją książki Michaela Gibsona, poświęconej obrazowi „Droga krzyżowa” pędzla Bruegla, znajdującego się w zbiorach Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.

Koneser (2013), reż. Giuseppe Tornatore

https://www.filmweb.pl/film/Koneser-2013-624525

Film opowiada historię aukcjonera prestiżowego domu aukcyjnego, który w szemrany sposób kupuje na aukcjach wybitne dzieła sztuki, nie ujawniając ich właścicielom rzeczywistej wartości obiektów.

 – Sara Janda i Piotr Wawrzynów Galeria DNA – sierpień 2023